<span style="font-size: 18px;"><b><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">Süreç nasıl başladı?</span></b> </span> <p class="MsoNoSpacing"></p> <span style="font-size: 18px;"> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"><br /> Türkiye’de 70’li yıllar ile 12 Eylül 1980 arası dönem sokak çatışmalarının, gruplaşmaların, siyasi istikrarsızlığın, ekonomik dibe vuruşun, yoksulluğun, faili meçhullerin, suikastlerin ve kitlesel ölümlerin yaşandığı karanlık yıllardı.</span></p> </span> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"><br /> Neredeyse her gün ülkenin başka bir yerinden ölüm haberleri geliyordu. Sağ ve sol gruplar silahlanmış, belli mahalle, köy ve kasabaları kendileri için “kurtarılmış bölge” ilan edip bu bölgeler üzerinden örgütlenme ve propaganda çalışmaları yürütüyorlardı. Artık sokakta polis değil, “kurtarılmiş bölgeler”in silahlı sağ ya da sol militanları kimlik soruyordu. Kendilerinden olmayan kim varsa fişleniyor, baskı altına alınıyordu. Öyle ki ülkede tarafsız kalmak neredeyse imkansızlaşmıştı. </span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"><br /> Öyle ki solun “kurtarılmış bölge”lerinde yaşayanlar sağın “kurtarılmış bölgeleri”nde giremiyordu. Ya da tam tersi. Ülke adeta bıçakla ikiye yarılmıştı. Kahvehaneler, bakkal dükanları, berberler ve hatta okullar bile ayrılmıştı. Lise ve üniversitelerde silahlı - silahsız çatışmalar ve boykotlar nedeniyle eğitim öğretim sürekli aksıyordu. </span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"><br /> Son olarak Ordu Fatsa’da Terzi Fikri adıyla anılan Fikri Sönmez önderliğinde kurulan “sosyalist belediye” de ordunun bir hayli dikkatini çekti. Buna derhal müdahale edilse de Fatsa olayı darbeyi tetikleyen önemli bir dönemeçti.</span></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"><br /> Kitle katliamları ve suikastler de ardı ardına geliyordu; Maraş ve Çorum olayları, 7 TİP mensubu öğrencinin öldürülmesi, 16 Mart 1978’de İstanbul Üniversitesi’ndeki 7 öğrencinin öldürülmesi olayı, 1 Mayıs 1977’de Taksim’de yaşananlar ve 34 kişinin ölmesi, akademisyen Bedrettin Cömert, akademisyen Fikret Ünsal, gazeteci Abdi İpekçi, akademisyen Cavir Orhan Tütengil, yazar - radyocu Ümit Kaftancıoğlu, tarihçi yazar Server Tanilli, TİP’li siyasetçi Ceyhun Can, Malatya Ülkü Ocakları eski başkanı Mürsel Karataş, Adana Emniyet Müdürü Cevat Yurdakul, AP İstanbul eski milletvekili İlhan Egemen Darendeoğlu, akademisyen ümit Doğançay, MHP Genel Başkan Yardımcısı Gün Sazak, CHP İstanbul milletvekili Abdurrahman Köseoğlu, Eski Başbakan Nihat Erm, DİSK Genel Başkanı Kemal Türker suikastleri... Polis artık sokaklara hakim olamıyor, ülke giderek kontrolden çıkıyordu. Kimse güvende değil, kimse kimseye güvenemiyordu. Son olarak Necmettin Erbakan öncülüğünde Konya’da yapılan Kudüs Mitingi 12 Eylül’e giden kilometre taşlarından sonuncusunu teşkil ediyordu. İddiaya göre mitinge katılanlar İstiklal Marşı okunduğu esnada yere oturdular ve İstiklal Marşı’nı yuhaladılar. </span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"> </span></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">Bütün bunlar olup biterken ülkede ciddi bir ekonomik kriz de halka zor günler yaşatıyordu. Ekmek kuyruğu, gaz kuyruğu, tüp kuyruğu, işsizlik, dış borç, iç borç, yoksulluk, enflasyon... derken bir başka çıkmaz da ekonomi kanadında kendini göstermeye başladı. </span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"><br /> Ülkede süregiden siyasi istikrasızlık da bir başka kör düğüm oluşturuyordu. Bir türlü seçilemeyen cumhurbaşkanı, ardı ardına yıkılıp kurulan hükumetler krizi derinleştiriyordu. </span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><b><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"><br /> 12 Eylül sabahı</span></b></span><b><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif";mso-fareast-language: TR"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNoSpacing"></p> <span style="font-size: 18px;"> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"><br /> Ülkede bunlar süregiderken 12 Eylül 1980 sabaha karşı askeri darbe gerçekleşti. Hükumet feshedildi ve Bülent Ecevit, Süleyman Demirel, Alparslan Türkeş ile Necmettin Erbakan bir nevi sürgün edildiler. Demirel ve Ecevit Hamzaköy Gelibolu’ya gönderilirken, Erbakan ve Türkeş İzmir Uzunada’ya gönderildiler.</span></p> </span> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"><br /> Yönetime el koyan Kenan Evren yönetimindeki ordu üleknin tek yetkili ve karar alma mercii oldu. Ve bu durum 1983 genel seçimlerine kadar devam etti. </span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"><br /> Bu dönemde Evren’in başında yer aldığı Milli Güvenlik Konseyi tarafından 1982 Anayasası hazırlandı ve halk oylamasına sunuldu. Oylama yüzde 91.37 evet, yüzde 8.63 hayır ile sonuçlandı. Aynı oylamada Kenan Evren de Cumhurbaşkanı seçildi. </span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 20px;"><b><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">Bilanço</span></b></span></p> <p class="MsoNoSpacing"></p> <span style="font-size: 18px;"> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"><br /> 1 milyon 683 bin kişi fişlendi.</span></p> </span> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">Açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">7 bin kişi için idam cezası istendi.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">517 kişiye idam cezası verildi.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">Haklarında idam cezası verilenlerden 50'si asıldı (26 siyasi suçlu, 23 adli suçlu, 1'i Asala militanı).</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">İdamları istenen 259 kişinin dosyası Meclis'e gönderildi.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">71 bin kişi TCK'nin 141, 142 ve 163. maddelerinden yargılandı.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">98 bin 404 kişi örgüt üyesi olmak suçundan yargılandı.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">388 bin kişiye pasaport verilmedi.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">30 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurtdışına gitti.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">300 kişi kuşkulu bir şekilde öldü.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">171 kişinin işkenceden öldüğü belgelendi.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">937 film sakıncalı bulunduğu için yasaklandı.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">23 bin 677 derneğin faaliyeti durduruldu.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">3 bin 854 öğretmen, üniversitede görevli 120 öğretim üyesi ve 47 hâkimin işine son verildi.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">400 gazeteci için toplam 4 bin yıl hapis cezası istendi.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">Gazetecilere 3 bin 315 yıl 6 ay hapis cezası verildi.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">31 gazeteci cezaevine girdi.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">300 gazeteci saldırıya uğradı.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">3 gazeteci silahla öldürüldü.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">Gazeteler 300 gün yayın yapamadı.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">13 büyük gazete için 303 dava açıldı.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">39 ton gazete ve dergi imha edildi.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">Cezaevlerinde toplam 299 kişi yaşamını yitirdi.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">144 kişi kuşkulu bir şekilde öldü.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">14 kişi açlık grevinde öldü.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">16 kişi kaçarken vuruldu.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">95 kişi çatışmada öldü.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">73 kişiye doğal ölüm raporu verildi.</span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">43 kişinin intihar ettiği bildirildi </span></span><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-language:TR"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"> </span></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><b><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">Ya sonrası? </span></b></span><b><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif";mso-fareast-language: TR"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNoSpacing"></p> <span style="font-size: 18px;"> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">12 Eylül rejimi fiilen 1983’te sona erse de 12 Eylül’ün siyaset, ekonomi, kültür, eğitim toplumsal psikoloji üzerindeki etkileri bir türlü bitmedi. Darbeyi yapan generaller herhangi bir ceza almadı, 82 Anayasası hala yürürlükte. Üniversiteler YÖK ile yönetilmeye başlandı. Sıkıyönetimin tamamen kaldırılmasıysa 1987’yi buldu.</span></p> </span> <p class="MsoNoSpacing"></p> <span style="font-size: 18px;"> <p class="MsoNoSpacing"><b><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"> </span></b></p> </span> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><b><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">12 Eylül üzerine </span></b></span><b><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Times New Roman","serif";mso-fareast-language: TR"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNoSpacing"></p> <span style="font-size: 18px;"> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;">12 Eylül hakkında çok şey yazılıp söylendi. Kimilerine göre darbe ülkenin kaostan çıkması için zorunlu bir yoldu. Kimilerine göreyse bu, tamamen faşizan kabul edilemez bir yöntemdi. <br /> <br /> Bir başka görüşe göreyse tüm dünyanın neoliberal politikalara evrildiği bir dönemde Türkiye’nin mevcut haliyle bunu yapması mümkün değildi. Bu yüzden darbe de A.B.D politikaları çerçevesinde gerçekleşti. Devamla darbe sonrası kurulan ilk sivil hükumet (ANAP – Özal) tarafından alınan ve serbest piyasa ekonomisini öngören 24 Ocak kararları da bunun en somut ispatıydı.</span></p> </span> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"> </span></span></p> <p class="MsoNoSpacing"></p> <span style="font-size: 18px;"> <p class="MsoNoSpacing"><b><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"> </span></b></p> </span> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"> </span></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"> </span></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"> </span></span></p> <p class="MsoNoSpacing"><span style="font-size: 18px;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"> </span></span></p> <p class="MsoNoSpacing"></p> <span style="font-size: 18px;"> <p class="MsoNoSpacing"><b><span style="font-family: 'Times New Roman', serif;"> </span></b></p> </span> <p class="MsoNormal" style="line-height: 15pt; background-image: initial; background-attachment: initial; background-size: initial; background-origin: initial; background-clip: initial; background-position: initial; background-repeat: initial;"><span style="font-size: 18px;"><b><span style="font-family: Arial, sans-serif; color: rgb(70, 69, 69);"> </span></b></span></p>